نام فایل : تفسیری بر نهج البلاغه

فرمت : .pptx

تعداد صفحه/اسلاید : 36

حجم : 1597 کیلوبایت

تفسیری بر نهج البلاغه
حقوق شناسی

اهداف:
هدف ار ارائه مطالب فصل حقوق شناسی این است که خواننده :
با مفهوم واژه حق و کاربرد آن در نهج البلاغه آشنا شود.
به جایگاه حقوق در نهج البلاغه پی ببرد.
مفهوم حقوق مداری را دریابد.
با حقوق متقابل آشنا شود.
اقسام حقوق را بداند.
به پیامدهای پایبندی به حقوق دیگران و زایل کردن آنان توجه نماید.
الف) مفهوم شناسی حق
حق در نهج البلاغه در پنج معنا به کار رفته است که دو معنای آن حقیقی و سه معنای آن اعتباری است که عبارتند از :
حق به معنای واقعیت و امر واقعی ، یعنی به واقعیت عینی و خارجی، حق گفته می شود. مثلا مرگ امری واقعی است، از این رو حق است.
فَإِنَّهُ وَاللهِ الْجِدُّ لاَ اللَّعِبُ، وَالْحَقُّ لاَ الْكَذِبُ، وَمَا هُوَ إِلاَّ الْمَوْتُ أَسْمَعَ دَاعِيهِ، وَأَعْجَلَ حَادِيهِ
سوگند به خدا!امر مهمی است، واقعیت است و شوخی نیست! حق است و دروغ پردازی نیست، و این امر واقعی، مرگ است که منادی آن دعوتش را شنواند و سرود خوان آن همه را شتابان خواند!
همچنین است کروی بودن زمین و سیال بودن مایعات و سوزان بودن آتش.

سید رضی، نهج البلاغه، خطبه 132 .

حق به معنای حقیقت، یعنی به ادراک مطابق با واقع که حقیقت است، حق گفته می شود. مثلا ادراک اینکه مرگ وجود دارد و اعتراف بدان یک حقیقت است، از این رو حق است.
[وتبع جنازة فسمع رجلاً يَضحك، فقال عليه السلام :] كَأَنَّ الْمَوْتَ فِيهَا عَلَى غَيْرِنَا كُتِبَ، وَكَأَنَّ الْحَقَّ فِيهَا عَلَى غَيْرِنَا وَجَبَ، وَكَأَنَّ الَّذِي نَرَى مِنَ الاََْمْوَاتِ سَفْرٌعَمَّا قَلِيلٍ إِلَيْنَا رَاجِعُونَ! نُبَوِّئُهُمْأَجْدَاثَهُمْنَأْكُلُ تُرَاثَهُمْ كَأَنَّا مُخَلَّدُونَ، قَدْ نَسِينَا كُلَّ وَاعِظٍ وَوَاعِظَةٍ، وَرُمِينَا بِكُلِّ جَائِحَةٍ.
[و امام علی(ع) در پی جنازه ای می رفت، شنید مردی می خندد، فرمود:] گویا مرگ را در دنیا بر جزء مانوشته اند، گویا حق( مرگ) را در آن برعهده جز ما گذاشته اند، گویی آنچه از مردگان می بینیم، مسافرانند که به زودی نزد ما می آیند آنان را در گورهایشان جای می دهیم و میراثشان را می خوریم، گویا ما پس از آن جاودان به سر می بریم. سپس پند پند دهندگان [ اعم از زن و مرد] را فراموش می کنیم و به هر بلا و آفتی گرفتار می شویم.

همان حکمت 122 .
همچنین است ادراک و اعتراف به کروی بودن زمین و سیال بودن مایعات و سوزان بودن آتش. این دو معنا، معانی حقیقی حق هستند؛ اما معانی اعتباری آن عبارت است از :
حق به معنای اجازه و رخصت، مثلا وقتی می گوییم آدمیان حق پرسش دارند، معنایش این است که رخصت دارند و در استفاده از این حق مخیرند، و این امر برای آنان مجاز است. یکی از یاران علی(ع) پرسشی نااستوار و ناسنجیده از امام کرد و حضرت آن را پاسخ داد و بر حق پرسش گری آدمیان تاکید کرد و فرمود.
« وَ لَک ... حَقُّ المَساَلَهِ: تو را ... حق پرسش است.»
همچنین حق مسکن، حق شغل و حق انتخاب همسر.
حق به معنای استحقاق، یعنی سزاواری، یعنی سزاواری شخص نسبت به چیزی. امیرمومنان علی(ع) در نامه ای به یکی از کارگزارانش چنین نوشته است:
فَلْيَكُنْ أَمْرُ النَّاسِ عِنْدَكَ فِي الْحَقِّ سَوَاءً،
پس باید کار مردم در آنچه حق است (استحقاق آن را دارند و سزاوار آن هستند) نزد تو یکسان باشد!
همچنین است حق تشویق و تنبیه، حق پاداش و مجازات.
حق به معنای طلب مطالبه، یعنی کسی از دیگری مطالبه و انتظاری داشته باشد و به طور متقابل این امر برای آن دیگری هم لحاظ شود. مانند حق مردم بر زمامداری، و بالعکس.
حَقُّ الْوَالِي عَلَى الرَّعِيَّةِ، وَحَقُّ الرَّعِيَّةِ، عَلَى الْوَالِي،
....